Ślōnzŏk po ślōnsku

Wczoraj na trefie, kaj żech erbnoł "Pszociela Ślonski Godki", czytoł żech tako moja ôpowiastka:

zdj. Jacek D. Knapik

We listopadzie 2015 roku pisoł żech na mojim blogu tak: 

Po ślōnsku to je ciynżko cosik pedzieć niy do gupot, ino na poważnie. 

Niy ma się co dziwować. Nawet jak w dōma gŏdōmy, to tak już nos wysztudyrowali, że we szkole, we magistracie, we kościele abo w robocie, gŏdŏ się po polsku (we robocie, jeszcze nikerzy gŏdajōm, ale to zoleży ôd roboty). 

Mie moja mama, Ślōnzŏczka z dziada, pradziada, tyż za bajtla uczoła po polsku, co bych we szkole i w życiu niy mioł ôstudy. Cołke szczyńście, jakosik sie mie tak na blank spolonizować niy dało i po ślōnsku jednak poradza. W latach 70 nawet na Drugij Halymbie, na placu jeszcze się gŏdało po ślōnsku. Jŏ chodziōł do szkoły sam, na Staro do 26 i wszyske moje kolegi (no prawie wszyske) gŏdali po naszymu. 

Możno piyrszy rŏz w życiu, żech sie kapnoł, że mōj jynzyk to nojprzōd je ślōnski, jak mie we liceum w Kochlowicach przezywała, nasza śp. Wychowawczyni, czymu niy mōm tarczy. A jŏ ij kocioł pedzieć, że tarcza mōm na cwitrze, co mi go mama wziynli do praniŏ, inoch się za Chiny niy poradziōł w nerwach spōmnieć, jak je „cwiter” po polsku. 

Potym prziszły studia na Politechnice Ślōnskij, ale poza mianym, to ôna ze Ślōnskym niy miała wiela wspolnego. Nawet mój ôjciec sie staroł, że blank zgorolowieja. 

We PRLu ślōnsko gŏdka boła zakŏzano i w dōma mieli my ino jedna ksiōnżka po ślōnsku: „Bery i bojki śląskie” Stanisława Ligonia. Jak w końcu prziszła wolno Polska, to po leku nikerzy zaczli sie do ślōnskości prziznować. Wiela jŏ mioł radowaniŏ, jak żech sie kapnoł, że Polŏkōw uczy gŏdać po polsku Ślōnzŏk – prof. Miodek. To boł niyzły szpas, pra? 

zdj. Jacek D. Knapik

Ślōnsko gŏdka boła corŏz to bardzij popularno, ale ino we kabaretach, wicach i roztōmajtych gupotach. Abo na tyn przikłŏd we takim corocznym trefie „Po naszymu, czyli po śląsku”. Mie to wtedy fest radowało, ale po latach doszołch do myśli, że trza iś s tym dalij. Przeca Ślōnzŏki to niy sōm Indianery, kerych trza w rezerwatach ludziom pokŏzować, jak piyrwyj bywało. 

Porzōnd łaziyła mi po gowie ta myśl, że przeca my Ślōnzŏki sōm tyż poważne ludzie. Niy ino mie. Zaczły sie pokŏzować ślōnske ksiōnżki. Czytaliście jake? Trza czytać! 

Jŏ już niy pamiyntōm, kero żech czytoł piyrszo. Wiym, ciynżko je zaczōńć. Ale potym, po kilku stronach, już leci s gorki. I to je wielgo przigoda czytać po ślōnsku. Jŏ się zawsze wzruszom, jak trefia na jaki wyraz, jaki ausdruk, kerego żech dŏwno, dŏwno niy słyszoł, a pamiyntōm, że tak gŏdali moja starka. 

Narzykōmy czasym, że żŏdyn abo mało fto ta ślōnsko gŏdka wspiyro. Jŏ żech prziszoł ku tymu, że niy ma co narzekać, ino trza się samymu tak, jak sie poradzi, za to zabrać. 

No i zaczōn żech co niydziela, po kościele pisać sie na mojim blogu po ślōnsku Wanielijo, kero czytali na Mszy. Piyrszy kōnsek naszkryfloł żech we październiku 2016. I tak do dzisiej. Wtedy żech jeszcze niy wiedzioł, że cołki Nowy Testamynt przekłŏdŏ na ślōnski byrger s Cidrow Gabriel Tobor. Trefiyli my sie sam, jak nos nawiydziōł 2 lata tymu nazŏd. 

Jŏ wiym, że moje tumaczynie niy ma idealne. Boł taki czas, że jedyn chop porzōnd mie upōminoł, że niy tyn wyraz, że niy ta forma, niy ta litera. Wiym, że inaczyj się gŏdŏ we Cieszynie, we Pszczynie, na Cidrach czy u nos. Jŏ za wszyjske podpowiedzi, piyknie dziynkuja. Myśla, że porzōnd sie ucza i rozwijōm. Ale jak czekać, jak wszyjsko bydzie klar, to niczego niy bydzie, bo same sie niy zrobi. No, toż robia swoje. Ciynżko tyż było, jak w pewnym momyncie, żech zaczōn używać ślōnskich znakōw. Idzie mi to lepij abo gorzyj, ale jŏ to ôd zawsze wiedzioł, że sōm we ślōnskim jynzyku take głoski, kerych niy ma w polskim: szrank to je szrank. Niy wszyjsko idzie zapisać. A po prŏwdzie niy ma to łatwe. 

Niy bydymy się tym starać. Trza robić swoje. 

Jakbyście kcieli posuchać Wanielijo ze ôstatnij niydzieli, to to idzie tak: KLIK

zdj. Jacek D. Knapik

Ôstońcie s Bogiym